Oekraïne en waardegedreven politiek

De oorlog in Oekraïne heeft me ruw wakker geschud. ‘Peace for our time’ blijkt opnieuw een fata morgana. Een periode van zo’n 30 jaar is afgesloten. Een periode waarin het einde van de geschiedenis werd afgekondigd. Waarin we ons in de Pax Europeana waanden, dankzij de handelsrelaties die we met bijna ieder mogelijk regime hadden. Waarin we vroom predikten over mensenrechten, maar de koopman het altijd won.

Natuurlijk, af en toe was er wat onweer (Bosnië, Kosovo, Georgië, de Krim) dat ons licht verwarde en even deed twijfelen. Bij een kleine dictator grepen we in. Bij een grote dictator hielden we ons afzijdig. Maar het was snel weer vergeten. Want ver weg. Of te verklaren door al lang sluimerende conflicten tussen volken die elkaar niet kunnen luchten. We leefden voort in onze droom. Haalden alles wat we nodig hebben om te leven van ver. En verplaatsten en passant vervuiling en vuile arbeid naar ver weg of nog verder weg. En leefden tevreden in ons luilekkerland.

Die droom is ruw verstoord doordat gebeurde wat niemand voor mogelijk hield: Poetin is Oekraïne binnengevallen met een ‘speciale militaire operatie’. Een operatie die zich vrijwel direct openbaarde als een niets en niemand ontziende oorlog. We zien beelden van ons Europese continent die we alleen nog kennen uit het Midden-Oosten. We realiseren ons inmiddels dat Poetin het spel definitief niet meer speelt volgens onze regels. ´Bloed en bodem´ gaan boven economisch belang. Wrok en ressentiment boven welvaart en voorspoed voor de eigen bevolking.

Van de oorlog die voortvloeit uit dit wrok en ressentiment blijken wij tot onze schrik en schande de grootste financier. Jarenlang – en nu nog steeds – hebben we het geld laten stromen naar Rusland, door onze verslaving aan goedkope energie dankzij het Russisch gas, olie en steenkool. Door onze verslaving aan goedkope consumptie met andere grondstoffen. Wij hebben miljarden euro’s naar Rusland laten stromen door onze enorme afhankelijkheid van Rusland. Wij komen niet meer los van Rusland, anders dan door diep in ons eigen vlees te snijden.

Ik moet denken aan de film ´127 Hours´. Een film – gebaseerd op een waargebeurd verhaal – waarin de hoofdpersoon met zijn arm bekneld raakt tussen een rots en dreigt te bezwijken. Omdat er geen hulp komt, heeft hij maar één oplossing: met een bot mes zijn arm afsnijden om te voorkomen dat hij in de woestijn sterft.

Dit is helaas een goede metafoor voor de positie waar wij in zitten: in onze verslaving aan goedkope energie en ongebreidelde consumptie zijn we terechtgekomen in een veel te innige relatie met Rusland. Deze banden moeten we doorsnijden. We moeten die in eigen vlees snijden. Wat enorme gevolgen zal hebben onze welvaart en daarmee een groot effect hebben op onze Europese samenleving – ook als Poetin zijn wrok beperkt tot Oekraïne.

Waardegedreven politiek

In deze context houden we op 2 april een jubileumsymposium over waardegedreven politiek. Je kunt zeggen ‘waarom nu?’ Hebben we geen belangrijker zaken aan ons hoofd?’. Ik zeg: ‘waardegedreven politiek, juist nu!’. Het is nu geen tijd voor berekenende, zuinige politiek, waar de Hollandse koopmansgeest de boventoon voert. Zoals bij de eerste reactie van Rutte dat we binnen de regels zouden kijken wat er mogelijk is qua opvang van de vluchtelingen – inmiddels 2,5 miljoen. Waardegedreven politiek betekent ruimhartig welkom bieden aan de Oekraïners die vluchten voor de bommen die met onze euro´s zijn betaald.

Deze tijd schreeuwt om solidariteit. Solidariteit met de Oekraïners die in Oekraïne gebleven zijn. Met de Oekraïners die gevlucht zijn. Maar het eist ook solidariteit met degenen die financieel in de knel komen door de nu stijgende energieprijzen. Die in de knel komen door de straks stijgende voedselprijzen. Waarbij we geen algemene maatregelen treffen, maar heel specifiek de mensen helpen die dat nodig hebben. Deze tijd vraagt dat we energie besparen waar mogelijk. Niet doen aan symptoombestrijding, maar mensen helpen snel energie te besparen.

De laatste waarde die nu centraal moet staan, is vrede. En dat vind ik een lastige waarde. 30 Jaar hebben we niet hoeven nadenken over oorlog en vrede. Zaten we heerlijk in onze post-Koude Oorlog bubbel. Meenden we dat de vredesbeweging iets van vroeger was; van de jaren ’60, ’70 en ’80. Van voor mijn tijd.
Als reactie op de Russische agressie kiezen we voor herbewapening. Zodat we hopen dat Poetin wordt afgeschrikt en het niet in zijn hoofd haalt door te trekken naar Navo-grondgebied. Maar is de afwezigheid van oorlog hetzelfde als vrede? Is een nieuwe wapenwedloop en afschrikking de manier om vrede te bereiken?

Hier hebben we lessen op te halen bij de vredesbeweging. Op welke manier kunnen we bijdragen aan het terugbrengen van vrede. Wat helpt? Hoe temmen we de krachten die nu loskomen? Hiervoor willen we onze oor te luister leggen bij degenen die deel uitmaakten – en mogelijk nog steeds maken – van de vredesbeweging. Met hen en met jullie willen we in gesprek over wat bijdraagt aan vrede. Over de stem die we als De Linker Wang binnen GroenLinks moeten laten horen in deze tijd van oorlog.

Tjeerd de Jong,
Voorzitter De Linker Wang